سورئالیسم سبکی برای نقاشی

در اوایل دهه‌ی ۱۹۲۰ سورئالیسم به‌عنوان جنبش هنری آغاز شد. سورئالیسم از بطن جنبش دادائیسم در طول جنگ جهانی اول به‌وجود آمد. بعد از این‌که مکتب سورئالیسم در اروپا با شروع جنگ جهانی دوم دچار پراکندگی شد، تعداد زیادی از هنرمندان سورئالیست به آمریکا مهاجرت کردنند و این هنر را در آن‌جا به اوج رساندند تا این‌که در قرن بیستم هنرمندان ابرقدرت این سبک، سورئالیسم بصری را در آمریکا شکل دادند.

سورئالیسم بیشتر در هنرهای بصری و ادبیات شهرت دارد. در نقاشی سورئال صحنه‌های دور از حقیقت که تا حدودی گزندگی دارد با تکنیک نقاشی واقع‌گرانه به تصویر کشیده می‌شود. در اصل سوژه‌ی هنرمند تصویرهای عجیب‌الخلقه از موجودات فراواقعی‌ست. تمام مواردی که در دنیای واقعی خالی از مفهوم است در اثر هنرمند سورئال واقعی به‌نظر می‌رسد.

حداکثر کیفیت بصری و تکنیک بسیار بالا، ویژگی‌ها و فاکتورهای اساسی در این سبک قلمداد می‌شود. هنر سورئال هنر تعجب است. از تعجب برانگیزترین نقاشان این سبک می‌توان از سالوادور دالی، رنه‌مگریت، پابلوپیکاسو و مایکل شوال نام برد. در امریکای لاتین، فریدا کالو نقاش مشهور و چیره‌دست این سبک است.

آندره برتون( شاعر و نویسنده‌ی فرانسوی)؛

پیشگام و مبتکر نظریه‌ی فراواقع‌گرا و سورئالیسم بود و به تنهایی توانست در دنیای هنر، انقلاب ایجاد کند.

او معتقد است: در این سبک، هنرمند از حیطه‌ی استدلال و عقل‌گرایی می‌گذرد و به ناخودآگاه می‌رسد. هدف اصلی سورئالیسم، آزادسازی فکر، زبان و ذهن است. بی‌شک اوتامیسم(خودکاری یا خودانگیختگی) اصل مفهوم نظام فکری برتون بوده است.

برتون در سال ۱۹۲۴ اولین بیانیه‌ی سورئالیسم را منتشر کرد که در آن اهداف و مقاصد سورئالیست‌ها تعریف شده بود: هدف سورئالیسم آن است که تناقض پیشین رؤیا و واقعیت را در یک واقعیت مطلق؛ یک اَبَر‌ واقعیت، حل کند.

نخستین فردی که نقاشی سورئالیسم را وارد ایران کرد؛ امین‌ا…رضایی بود، از ایشان به‌عنوان پدر نقاشی سورئالیسم یاد می‌شود. در این سبک نقاشی با نقش‌پردازی دقیق صحنه‌های خیالی، بدون منطق و جان‌بخشی اشیای روزمره و تبدیل آن‌ها به موجودات عجیب برخورد داریم. هم‌چنین تلاش برای خودکاری روانی میدانی برای بروز ناخودآگاه در نقاشی و دست‌مایه‌ی نقاشان بزرگی چون( دوشان، تانگی، میرو، آرپ و …) است.

از آن‌جایی که در این مکتب، خالق پیگیر کشف کردن ذهن ناخودآگاه انسان است و با این روش برای خلق اثر هنری اقدام می‌کند، می‌توان نقاشی این سبک را فراواقع‌گرا دانست. در سبک‌های دیگر اثر نقاش از طریق موضوعات بصری، انتخاب رنگ‌ها یا تکنیک‌ها توصیف می‌شود. اما در هنر سورئالیست موضوع پیچیده‌تر از این حرفاست و بر خلاف سبک‌های دیگر نقاشان عمل می‌کند. نام دیگر این فرآیند فکری که با زیربناهای سبک سورئال خلق می‌شود؛ «حرکت غیر ارادی‌ست.»

برتون معتقد است: در سورئالیست اولیه، مرزهای خودآگاهی و عقلانیت به‌منظور آزادسازی ذهن ناخودآگاه به چالش کشیده شده. او این گزاره را «واقعیت برتر» نام‌گذاری کرد.

هنرمندان بصری در این سبک به‌دنبال آزادی کامل خلاقیت هستند. نمایشگاه سورئالیسم که با عنوان«نقاشی سورئالیستی» در سال ۱۹۲۵ در گالری پیر(Pierre) در پاریس برگزار شد، نقش به‌سزایی در شکل‌گیری جنبه‌ی بصری این جنبش داشت.

انواع نقاشی سورئالیسم:

۱- «اشیای رویایی نقاشی شده با دست» که توسط سالوادور دالی نام‌گذاری شده بود. واقعی بودن و واقع‌نمایی روشی برای نمایش دنیای واهی و رویایی در این رویکرد است. چیزهای غیر معمول که با تصاویر آشفته و موجودات عجیب و غریب شبیه هیولاها پیوند می‌خورد از بارزترین نمادهای این نوع نقاشی هستند. آثار تانگی و دالی از نمونه‌های این روش هستند.

۲- در این نوع نقاشی خطوط و اشکال رنگارنگ با انگیزه‌هایی که از درون نشات می‌گیرد، طوری کنار هم مستقر می‌شوند که تصویرهای ذهنی نمایان شود. این روش به نقاشی انتزاعی نزدیک است. در نقاشی‌های میرو و ماسون این ویژگی‌ها مشهود است.

هنر واقعی سرچشمه‌ی دنیای درون هنرمند است. دنیایی که شامل روان بشر و لایه‌های خودآگاه و ناخودآگاه خالق اثر خواهد بود. این برداشت و شیوه‌ی خلق تاثیر گرفته از ناخودآگاه در روند آفرینش سورئالیست‌ها معنابخش بوده و هست.

در این سبک شاهد گرایشات پیچیده‌ی فلسفی هستیم اما با این اوصاف سورئالیسم مورد توجه و پسند عوام و توده‌ی مردم قرار گرفته است. در حقیقت چنین می‌توان نتیجه گرفت که «سورئالیسم» سیری مکاشفه گونه است که در ناخودآگاه روانی و روحی طی مسیر می‌کند. ابراز آزادانه و بی‌قید و شرط  تفکر و اندیشه‌ای که تصویری پویا می‌سازد.